1. Хүн, амьтны бэлхүүснээс дооших хэсэг: бөгсөн бие (бэлхүүснээс дооших хэсэг) дэлгэрэнгүй...- Үүд нээгдэн, нэг хүний толгой цухуйж, улмаар чээж нь, дараа нь бөгс нь харагдлаа. Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана., малын бөгс харах (мал төллөх болсон эсэхийг шинжих) - Гурван жил гэдэг маань хэдэн малын бөгс хараад өнгөрөв. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., бөгс бөөр [хоршоо] (бэлхүүснээс дооших хэсэг) - Ялангуяа бөгс бөөрний хэрүүл шиг шившгийн муухай юм байхгүй шүү. А.Дашням. Хүрэндэлтийн хүүхэн., *бөгс нь загатнах (а. Хүүхэд алиархах, үл болохыг үйлдэх зэргээс бөгсөө чимхүүлэх буюу алгадуулахыг егөөддөг хэллэг; б. Өөрөөсөө эрх мэдэл, хүч чадлаар илүү хүнийг элдвээр оролдох, шоглох), *бөгсийг нь ухах (мууг нь үзэх гэх), *бөгсөн дээр нь жин тавих (а. Ажил хэргийг өнгөрсөн хойно ийм тийм гэж ярьж гай түвэг удах, араас нь гэм хор хийх; б. Ар хударгаар гай тарих - Хэрэг явдал сарниж, энд тэнд нууц юмнууд үлдээд хожим бидний бөгсөн дээр жин тавьж болзошгүй юм. Ж.Дамдиндорж. Суварганы нууц), *бөгс долоох (зусардах, зулгуйдах, хэтэрхий бялдуучлах гэсэн санаа) - Тэр хүн угаас шударга шулуун, хүний бөгс долоох зусардах хүн биш. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., *бөгс өндийх (хэсэгхэн эзгүй байх, түр амсхийн завсарлах), *бөгс өндөлзөх (сэтгэл яарч, тайван сууж чадахгүй байх гэсэн санаа) - Долоодой Мядагийг мэнд сайн сууж байгаа гэхийг сонсож, эдүгээ хүүхэнтэйгээ уулзсанаар үл барам, Мядагтай бас уулзах болно гэж санаж, бөгс өндөлзөх болов. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., *бөгс хүндтэй (удаан хөдөлгөөнтэй), *бөгс эргэх зайгүй (маш давчуу, зай муутай гэсэн санаа), *бөгсөө хавчих (айж эмээх, хэрээ мэдэж дуугүй байх), *бөгсөө чирэх (хөдөлж ядах), бөөрөө бөгсөндөө, цэрээ чээжиндээ (аливаа зүйл байх ёстой байрандаа байх хэрэгтэй гэсэн санаа), бөгс бөөрөөрөө нийлэх (эр эмийн муу явдлаараа адилхан байх гэсэн санаа);
2. [шилжсэн] Машин механизмын ар хойд тал, доод талд, ар биед байрласан хөтлөх араа бүхий хэсэг:
машины бөгс эвдрэх (тэрэгний хойд
дэлгэрэнгүй...тэнхлэг эвдрэх) - Тэгсэн нь буцах замдаа бөгс эвдрээд сууж авах нь тэр. Ж.Бямба. Их аяныхан;
3. [шилжсэн] Юмны адаг сүүл, эцэс, төгсгөл:
бөгс мөнгө (а. Сарын сүүлийн хагасын цалин; б. Урьдчилгааг авснаас үлдсэн мөнгө),
дэлгэрэнгүй... уургын бөгс (уургын төгсгөлийн бүдүүвтэр хэсэг) - Түүнийг Банзрагч уургын бөгс, хулсан ташуураар жанчихад өмөөрөхгүй болжээ. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол;
4. [шилжсэн] Ар хударга:
*бөгс ороох (ар хударгаар орох)
дэлгэрэнгүй...- Эдгээр нуугдсан дөчин хүн бол Согоо булгийн зүүнээр монгол цэргийн бөгсийг ороон ирэх гамин цэргийн бөгсөөр ороож алахыг бэлтгэнэ. Г.Пүрэв нар. Д.Сүхбаатарын үйл амьдралтай холбогдох баримтат материалын эмхэтгэл;
5. [шилжсэн] Цувааны адаг сүүлд нь, эцэст нь:
бөгсөнд нь хөдлөх (сүүлд нь хөдлөх)
дэлгэрэнгүй...- Уг нь би чамайг бүрмөсөн хориогүй, улсын янзыг харж, бөгсөнд нь хөдөл гэсэн юм. Д.Пүрэвдорж. Талын туяа.
- бөгсөн бие - бэлхүүснээс дооших хэсэг
- малын бөгс харах - мал төллөх болсон эсэхийг шинжих
- бөгс бөөр - бэлхүүснээс дооших хэсэг
- бөгс нь загатнах - а. Хүүхэд алиархах, үл болохыг үйлдэх зэргээс бөгсөө чимхүүлэх буюу алгадуулахыг егөөддөг хэллэг; б. Өөрөөсөө эрх мэдэл, хүч чадлаар илүү хүнийг элдвээр оролдох, шоглох
- бөгсийг нь ухах - мууг нь үзэх гэх
- бөгсөн дээр нь жин тавих - а. Ажил хэргийг өнгөрсөн хойно ийм тийм гэж ярьж гай түвэг удах, араас нь гэм хор хийх; б. Ар хударгаар гай тарих - Хэрэг явдал сарниж, энд тэнд нууц юмнууд үлдээд хожим бидний бөгсөн дээр жин тавьж болзошгүй юм. Ж.Дамдиндорж. Суварганы нууц
- бөгс долоох - зусардах, зулгуйдах, хэтэрхий бялдуучлах гэсэн санаа
- бөгс өндийх - хэсэгхэн эзгүй байх, түр амсхийн завсарлах
- бөгс өндөлзөх - сэтгэл яарч, тайван сууж чадахгүй байх гэсэн санаа
- бөгс хүндтэй - удаан хөдөлгөөнтэй
... үргэлжлүүлэн харах ...
