1. Идэх тэжээлийн зүйл - Нар орой болсонд би яарч, хоол ч идэж амжсангүй шууд морио эмээллэж аваад гарлаа. дэлгэрэнгүй...П.Лувсанцэрэн. Хөдөөгийн дуун., хоол боловсруулах эрхтэн (хүн, амьтны идэш тэжээлийг боловсруулахад оролцдог бүхий л эрхтний цогц), хоол засал (уураг, өөх тос, нүүрс усны найрлагын хувьд хүний биеийн хэрэгцээг хангаж чадах, амин дэм ихтэй хоолыг өвчтөний биеийн байдалд тохируулан эмчилгээнд хэрэглэх), хоол муутай (а. Шим тэжээл муутай; б. Хоол олигтой идээгүй; в. Хоолоор дутмаг), хоол нь ногоошиж, хувцас нь охорших (монгол заншил, хэв маягаа алдах), хоол сайтай (а. Шим тэжээл сайтай; б. Хоол сайн идсэн; в. Идэш тэжээл элбэг), хоол тавих (хоолноос үлдээж хадгалах), хоол халдах (муудсан мал тэжээл идэж тэнхрэх тийш хандах), хоол хийх (а. Хоол боловсруулан үйлдэх; б. Ялихгүй юм идээд хоолшиж чадах), хоол унднаас гарах (а. Хоолноос гарах; б. Санаа сэтгэл ихэд зовж энэлэх), хоол шингэх (хоол зажлахаас эхлээд химийн урвалд орох, шим тэжээл нь биед шимэгдэж шингэх, идсэнээс ялгарч гарсан хэрэгцээгүй зүйл бие махбодоос гадагшлах үйл явц), хоол шингээх эрхтэн (хоол боловсруулахад оролцдог олон эрхтний ерөнхий нэр), хоолны холио (хоолонд хийх махнаас бусад гурил, ногоо, будаа зэрэг зүйлс), хоолны худалдаа (хоол хийж худалдах газар), хоолноос гарах (дур больж үл идэх), хоолонд муу (а. Хоол бага иддэг, хоолоо шингээхдээ муу; б. Идэх сонирхол бага), хоолонд сайн (а. Хоол их иддэг; б. Идэх дуртай), хоолонд орох (а. Хүүхэд бор хоол идэж чаддаг болох; б. Өвчтөний бие илаарьшиж хоол идэх дуртай болох; в. Хоолны газар орох), бор хоол (а. Өөхгүй махан хоол; б. Сүүнээс бусад хоол), будаатай хоол (будаа голлосон идэш хоол), махтай хоол (мах голлосон идэш хоол), үдийн хоол (үдэд идэх хоол тэжээлийн зүйл), цагаан хоол (а. Мах оролцоогүй хоол; б. Биеийн эрүүл мэндэд тохируулан өгөх сувиллын хоол), цагаан хоолны гуанз (сувиллын хоолны гуанз), хуурай хоол (шөлгүй хоол), хоолны эзэн [ёгт] (хүүхэн хэл), хоол тэжээл [хоршоо] (хоол хүнс), хоол унд [хоршоо] (идэх, уух юм) - Гал гаргасангүй сэргийлэн хоргодсоор хоол унд тасарч хоосон хонов. А.Дашням. Халхын сайн ноён хан Намнансүрэн., хоол хош [хоршоо] (идэх юм, хоол болох юм) - Түүн дотор зам Насан, ёгой Дамчаа гэдэг сохор лам хоёр хоол хош төхөөрөн хөлсөө гоожуулан хөдөлж ядацгаана. Н.Надмид. Хүлээс алдарсан нь., хоол хүнс [хоршоо] (а. Хүний өдөр тутмын идэш уушны зүйл; б. Аян, жинд зам зуураа идэхээр бэлдсэн зүйл) - Ямааг ч гэсэн та бүхний хоол хүнсийг залгуулахаар дуусгалаа. Галидас. Үүлэн зардас., өл хоол [хоршоо] (хоол хүнс), *хоолны эзэн (а. Ажил хөдөлмөр хийх чадваргүй; б. Залхуу хойрго), *нойр хоолоо хасах (ямар нэгэн зүйлийг хийж бүтээхийн төлөө идэх унтахаа умартан зүтгэх), *нойр хоолоо мартах (нойр хоолоо хасах), *хоол буудах (айлын хоол хийж байх үеийг зориуд тааруулах) - Дэнзэн өвгөнийг гэртээ ороход Бөнжин өвгөн далан үг дэлгээд хоолыг нь буудах гэж хүлээн суужээ. Л.Бадарч. Хог өвс., *хоол гуйх (гутлын ул ханзрах), *хоол эргүүлэх (хоол буудах) - Нэгэн өдөр би Хүрээ орж хоол эргүүлэхээр явах гээд хань эрсэн чинь олдсонгүй. Ч.Лодойдамба. Манай сургуулийнхан., *хоолонд сагах (хөрөнгө чинээ ихтэйдээ сагсуурах), *хоол хороох (а. Хамт байх ёсгүй атал хамт амьдарч, толгой хорогдох; б. Ёс зүйг зөрчин бусдын юмнаас хэрэглэх), хоол бодохоор холыг бод [зүйр цэцэн үг] (а. Холч ухаан, холын бодол чухал гэсэн утга; б. Идэх уух зэрэг ойр зуурын ашигт бүү хуурт гэсэн санаа), *хоол болтол шийр зугаа (а. Өлссөн цагт бага юм идэж өл дарах; б. Гол ажлаас өмнө аар саар юм хийж цаг нөхцөөх гэсэн санаа), хоол биш хор, тус биш ус болох [зүйр цэцэн үг] (тус нэмэр болохгүй атлаа түвэг удах гэсэн санаа), хоол гэхээр ховхос хийх, мал гэхээр матигас хийх [зүйр цэцэн үг] (ховдог шивдэг, хойрго залхуу байдал гаргах);
2. [шилжсэн] Хүн, мал амьтныг хараах үг:
хоолны сав (а. Ховдог, хоол их иддэг; б. Үхэг; в. [шилжсэн] Ажилд муу хүнийг хараах үг
дэлгэрэнгүй...- Шарав ах чинь намайг нэг хоолны сав нэмэгдлээ гэж илүү үзэхгүй байгаа даа. Ч.Ойдов. Алиа Тогмид), *хоолны тулам (хоолны сав) - Ууж идэхдээ уургын морь, урагшаа гишгэхдээ ургаа хад шиг хоолны тулмаар яах юм бэ! Яваг, яваг! Ч.Лхамсүрэн. Жаахан Дулмаа., чонын хоол болмор (мал, амьтныг хараах үг);
3. [шилжсэн] Бусдын ашиг завшаан болох: *
хүний хоол болох (хүнд ашиглуулах, хүний ашиг завшаан болох).
- хоол боловсруулах эрхтэн - хүн, амьтны идэш тэжээлийг боловсруулахад оролцдог бүхий л эрхтний цогц
- хоол засал - уураг, өөх тос, нүүрс усны найрлагын хувьд хүний биеийн хэрэгцээг хангаж чадах, амин дэм ихтэй хоолыг өвчтөний биеийн байдалд тохируулан эмчилгээнд хэрэглэх
- хоол муутай - а. Шим тэжээл муутай; б. Хоол олигтой идээгүй; в. Хоолоор дутмаг
- хоол нь ногоошиж хувцас нь охорших - монгол заншил, хэв маягаа алдах
- хоол сайтай - а. Шим тэжээл сайтай; б. Хоол сайн идсэн; в. Идэш тэжээл элбэг
- хоол тавих - хоолноос үлдээж хадгалах
- хоол халдах - муудсан мал тэжээл идэж тэнхрэх тийш хандах
- хоол хийх - а. Хоол боловсруулан үйлдэх; б. Ялихгүй юм идээд хоолшиж чадах
- хоол унднаас гарах - а. Хоолноос гарах; б. Санаа сэтгэл ихэд зовж энэлэх
- хоол шингэх - хоол зажлахаас эхлээд химийн урвалд орох, шим тэжээл нь биед шимэгдэж шингэх, идсэнээс ялгарч гарсан хэрэгцээгүй зүйл бие махбодоос гадагшлах үйл явц
... үргэлжлүүлэн харах ...- хоол шингээх эрхтэн - хоол боловсруулахад оролцдог олон эрхтний ерөнхий нэр
- хоолны холио - хоолонд хийх махнаас бусад гурил, ногоо, будаа зэрэг зүйлс
- хоолны худалдаа - хоол хийж худалдах газар
- хоолноос гарах - дур больж үл идэх
- хоолонд муу - а. Хоол бага иддэг, хоолоо шингээхдээ муу; б. Идэх сонирхол бага
- хоолонд сайн - а. Хоол их иддэг; б. Идэх дуртай
- хоолонд орох - а. Хүүхэд бор хоол идэж чаддаг болох; б. Өвчтөний бие илаарьшиж хоол идэх дуртай болох; в. Хоолны газар орох
- бор хоол - а. Өөхгүй махан хоол; б. Сүүнээс бусад хоол
- будаатай хоол - будаа голлосон идэш хоол
- махтай хоол - мах голлосон идэш хоол
- үдийн хоол - үдэд идэх хоол тэжээлийн зүйл
- цагаан хоол - а. Мах оролцоогүй хоол; б. Биеийн эрүүл мэндэд тохируулан өгөх сувиллын хоол
- цагаан хоолны гуанз - сувиллын хоолны гуанз
- хуурай хоол - шөлгүй хоол
- хоолны эзэн - хүүхэн хэл
- хоол тэжээл - хоол хүнс
- хоол унд - идэх, уух юм
- хоол хош - идэх юм, хоол болох юм
- хоол хүнс - а. Хүний өдөр тутмын идэш уушны зүйл; б. Аян, жинд зам зуураа идэхээр бэлдсэн зүйл
- өл хоол - хоол хүнс
- хоолны эзэн - а. Ажил хөдөлмөр хийх чадваргүй; б. Залхуу хойрго
- нойр хоолоо хасах - ямар нэгэн зүйлийг хийж бүтээхийн төлөө идэх унтахаа умартан зүтгэх
- нойр хоолоо мартах - нойр хоолоо хасах
- хоол буудах - айлын хоол хийж байх үеийг зориуд тааруулах
- хоол гуйх - гутлын ул ханзрах
- хоол эргүүлэх - хоол буудах
- хоолонд сагах - хөрөнгө чинээ ихтэйдээ сагсуурах
- хоол хороох - а. Хамт байх ёсгүй атал хамт амьдарч, толгой хорогдох; б. Ёс зүйг зөрчин бусдын юмнаас хэрэглэх
- хоол бодохоор холыг бод - а. Холч ухаан, холын бодол чухал гэсэн утга; б. Идэх уух зэрэг ойр зуурын ашигт бүү хуурт гэсэн санаа
- хоол болтол шийр зугаа - а. Өлссөн цагт бага юм идэж өл дарах; б. Гол ажлаас өмнө аар саар юм хийж цаг нөхцөөх гэсэн санаа
- хоол биш хор тус биш ус болох - тус нэмэр болохгүй атлаа түвэг удах гэсэн санаа
- хоол гэхээр ховхос хийх мал гэхээр матигас хийх - ховдог шивдэг, хойрго залхуу байдал гаргах
- хоолны сав - а. Ховдог, хоол их иддэг; б. Үхэг; в. [шилжсэн] Ажилд муу хүнийг хараах үг - Шарав ах чинь намайг нэг хоолны сав нэмэгдлээ гэж илүү үзэхгүй байгаа даа. Ч.Ойдов. Алиа Тогмид
- хоолны тулам - хоолны сав
- чонын хоол болмор - мал, амьтныг хараах үг
- хүний хоол болох - хүнд ашиглуулах, хүний ашиг завшаан болох
